Verwijderen van giftige stof in Twentekanaal onbetaalbaar: half miljard (!) euro
Het Twentekanaal moet schoner. Maar in plaats van een definitieve schoonmaak kiezen overheden nu voor een ingenieuze afscherming. Ze willen dikke matten op de bodem leggen die gif vasthouden.
Er ligt een zware erfenis onder het bedrijventerrein bij de Boekelosebrug in Hengelo: restanten van bestrijdingsmiddelenfabriek Stork-Chemie. Dit gif (HCH - hexachloorcyclohexaan) lekt naar het kanaal. Omdat het water in 2027 aan strenge eisen moet voldoen, presenteren de gemeente Hengelo en Rijkswaterstaat nu een plan: geen grote schoonmaak, maar een technische beheersing.
Het onbetaalbare ideaal
De meest logische gedachte is: graaf die hele vervuilde grond af. Weg is weg. Adviesbureau Tauw heeft die optie serieus doorgerekend. Het plan klinkt simpel: alles ontgraven en het grondwater reinigen. De uitkomst is onthutsend.
Niet alleen kost het saneren zelf 80 miljoen euro. Maar de maatschappelijke schade is nog vele malen groter. Het terrein wordt nu gebruikt door containerterminal CTT en chemiebedrijf Nobian. Voor een volledige schoonmaak moet het gehele CTT-terrein afgegraven worden. CTT zou moeten stoppen.
De totale kosten van deze operatie: 520 miljoen euro. Dat bedrag is zo astronomisch hoog dat de optie direct van tafel is geveegd. Het middel is hier erger dan de kwaal: de economische motor van het havengebied zou jarenlang stilvallen.
De ingenieuze ‘pleister’
Als het gif niet weggehaald kan worden, moet het worden opgesloten. De gemeente en Rijkswaterstaat kiezen voor een technisch hoogstandje: een combinatie van filters in de bodem langs het kanaal en óp de bodem van het kanaal.
Het idee is om dikke matten op de kanaalbodem te leggen. Ze zijn gevuld met actief kool, een stofje dat gif als een magneet vasthoudt. „Met zo’n afdekking op de bodem van het kanaal en in de Strootbeek wordt meer HCH uit het grondwater afgevangen”, leggen de experts uit.
Daarnaast wordt er een ‘scherm’ met dezelfde stof in de grond gespoten, precies daar waar het grondwater naar het kanaal stroomt. Dat is nog op het land, niet in het water. Dit vangt de vervuiling af vóórdat het het water bereikt.
Deze oplossing is vele malen goedkoper dan alles afgraven. De kosten worden geschat tussen de 10 en 20 miljoen euro, in plaats van een half miljard. Maar het is wel een keuze met een houdbaarheidsdatum.
Verder onderzoek
Al jaren lang lekt er steeds wat HCH het kanaal in. In 2024 ontstonden hoge pieken. Bureau Tauw kreeg de opdracht om oplossingen te onderzoeken. Vorige maand rapporteerde Tauw daarover. Maar dat rapport bleef nog geheim. Rijkswaterstaat en de gemeente hebben er woensdag een besluit over genomen.
Tauw heeft de opdracht gekregen de gekozen maatregelen verder uit te werken. Ze moet elke maatregel apart nader onderzoeken en de combinatie van maatregelen. Daarbij is nu al duidelijk dat de matten op de bodem meteen voldoende effect zullen hebben. Een verticaal koolscherm heeft dat pas na 5 jaar.
Verder zien over 30 jaar
Volgend jaar moet de gekozen aanpak kunnen worden uitgevoerd. De maatregelen moeten in ieder geval 30 jaar lang werken. Ook moet Tauw adviseren over de periode daarna. Overigens wordt het water straks schoon genoeg voor de wet, maar niet 100% vrij van HCH-moleculen.
Over dertig jaar staat de volgende generatie mogelijk weer voor dezelfde vraag. Maar voor nu is dit de enige haalbare weg om in 2027 schoon water in het Twentekanaal te hebben. „Het volledig verwijderen van de bron is nog altijd het beste voor de zeer lange termijn van 100 jaar”, geven de partijen toe.
Koelwater ook zuiveren?
Tauw moet terzijde verder onderzoeken of het zinvol is om het koelwater dat Nobian uit het kanaal haalt, van HCH te zuiveren voordat het terug in het kanaal wordt geloosd. Dat is een eenvoudige en snelle maatregel die zou kunnen helpen om op tijd aan de norm te voldoen. Het zou ook een tijdelijke waterzuivering kunnen zijn, aldus de onderzoekers.
Het rapport zegt niets over wie de kosten moet betalen. Hengelo zegt dat daarover ook nog niets is afgesproken.
Over de oorzaak van de piek in 2024 zegt Tauw het volgende. Baggeren in 2023 maakte vervuilde deeltjes los, en de stroming voerde die later in één keer af richting het meetpunt. Tauw denkt niet dat de piek is ontstaan doordat de afdekkende sliblaag tijdens het baggeren werd aangetast. Die sliblaag was er namelijk nauwelijks. Het gaat puur om het opwoelen.
Het volledig verwijderen van de bron is nog altijd het beste voor de zeer lange termijn